English
BRCA genleri nedir?
BRCA1 ve BRCA2 genleri, vücuttaki DNA hasarını onaran koruyucu genlerdir. Bu genlerde doğuştan mutasyon varsa, hücreler hasarlı DNA’yı tamir edemez ve kanser gelişme riski artar. Kadınlarda BRCA mutasyonları en çok meme kanseri ve yumurtalık (over) kanseri riskini belirgin şekilde artırır.
BRCA mutasyonu kimlerde araştırılmalı?
Genetik test şu durumlarda önerilir:
– Ailede birden fazla kişide meme veya yumurtalık kanseri öyküsü varsa
– 50 yaşından önce meme kanseri tanısı alınmışsa
– Erkeklerde meme kanseri öyküsü varsa
– Ailede BRCA mutasyonu bilinen biri varsa
– Hem meme hem yumurtalık kanseri aynı kişide görülmüşse
Test genellikle kan örneği veya tükürük örneği üzerinden yapılır.
Profilaktik (koruyucu) cerrahi nedir?
Profilaktik cerrahi, kanser gelişmeden önce riskli organların alınmasıdır. BRCA1 veya BRCA2 mutasyonu taşıyan kadınlarda bu yaklaşım, kanser gelişimini büyük oranda engeller. Bu cerrahiye “risk azaltıcı salpingo-ooferektomi” denir — yani tüpler (salpenks) ve yumurtalıklar (oofor) birlikte çıkarılır.
Neden sadece yumurtalıklar değil, tüpler de alınır?
Çünkü yapılan araştırmalar, birçok ‘yumurtalık kanseri’nin aslında tüplerin iç yüzeyinden başladığını göstermiştir. Bu nedenle koruyucu cerrahide tüplerin de alınması (salpenjektomi) çok önemlidir.
Ne zaman yapılmalıdır?
BRCA1 taşıyıcılarında: 35–40 yaş arasında
BRCA2 taşıyıcılarında: 40–45 yaş arasında
ve çocuk sahibi olma planı tamamlandıktan sonra yapılması önerilir. Bu yaşlardan önce cerrahi yapılması önerilmez çünkü erken menopoz riski taşır.
Koruyucu cerrahinin faydası nedir?
Bilimsel çalışmalar göstermiştir ki:
– BRCA1/2 taşıyıcılarında yumurtalık kanseri riski %40–60 civarındadır.
– Koruyucu cerrahi sonrası bu risk %90’dan fazla azalır.
– Aynı zamanda meme kanseri riski de %50’ye kadar düşebilir.
Yani ameliyat, sadece yumurtalık kanserinden değil, genel olarak genetik kanser riskinden de korur.
Cerrahi nasıl yapılır?
Koruyucu cerrahi genellikle laparoskopik (kapalı yöntemle) yapılır. Ameliyat sırasında:
– Her iki tüp ve yumurtalık çıkarılır.
– Gerekirse rahim de alınabilir (histerektomi).
– Alınan dokular patolojik olarak detaylı incelenir.
Ameliyat genellikle 1–2 saat sürer ve hasta aynı gün ya da ertesi gün taburcu olabilir.
Ameliyat sonrası neler değişir?
Tüpler ve yumurtalıklar alındığı için menopoz gelişir. Buna bağlı olarak:
– Sıcak basması, terleme, uyku bozukluğu olabilir.
– Hormon tedavisi, uygun hastalarda güvenle kullanılabilir.
– Cinsel istekte azalma ve vajinal kuruluk için lokal destekler verilebilir.
Tüm bu süreçler, jinekolojik onkoloji ve endokrinoloji uzmanlarının ortak takibiyle yönetilir.
Psikolojik yönü önemli midir?
Evet. Koruyucu cerrahi kararı, duygusal olarak zorlu olabilir. Bu nedenle ameliyat öncesinde genetik danışmanlık ve gerekirse psikolojik destek önerilir. Ama unutulmamalıdır ki, bu cerrahi çoğu zaman hayat kurtarıcıdır.
Son Söz
BRCA taşıyıcılığında koruyucu cerrahi, genetik bir kaderi değiştirme gücüne sahiptir. Doğru yaşta, doğru zamanda yapılan ameliyat; kansere karşı en güçlü korumadır.
